Kenan BAŞARAN
2022 Dünya Kupası, dünyanın büyük çoğunluğunun temenni ettiği üzere Lionel Messi’nin şampiyonluğuyla bitti. Süper bir kulüp mesleğine sahip harika yetenekli Arjantinli’nin sona ermekte olan futbol hayatını bir Dünya Kupası ile taçlandırması, memnun sonla biten masallarla yetişen herkesin isteğiydi. Evet, Messi masalı da çocukluğumuzun masalları üzere bitti. Memnunuz, mesuduz!
Ronaldo-Messi-Maradona katkısı
Messi’nin Dünya Kupası’nı almasıyla birlikte kabak tadı veren “Maradona mı Messi mi”, “Messi mi Ronaldo mu” tartışmasının da bitmesini umuyorum. Yan yana sevmeyi beceremeyen mutsuz ve tatminsizler, illa bir ‘en’ peşinde koşuyor. E alışılmış bu ‘en’leşme hengamesinde Messi ve Ronaldo’nun ihtirası da hisse sahibi.
En güzel final, zıtlar zıdda yattı
Turnuvadan evvel en kıymetli tartışma Katar’ın bu işin altından kalkıp kalkamayacağı, iklimin bir sorun yaratıp yaratmayacağıydı. Turnuva bittiğinde karşı çıkanlar bile “Ne palavra söyleyelim, çok düzgün bir tertip oldu” dedi. Evet, Katar 2022 tertip olarak da sportif çaba olarak da düzgündü. Final maçı, bugün prestijiyle gelmiş geçmiş en yeterli final olarak ismini kupa tarihine yazdırmış görünüyor.
Antartika’da da Dünya Kupası olur!
Başından beri futbolun her coğrafyada oynanması gerektiğini savunuyorum. Zira bu oyun bu yüzden tüm dünyada bir tutku. Sibirya’da da oynanıyor, Arap çöllerinde de Afrika yoksulluğunda da… Dünya Kupası bir gün Antartika’da da oynanırsa şaşırmam! Zira bir yanıyla da ‘endüstri’ nasıl daha çok enteresanlık yaparak para kazanırım sıkıntısında. Katar’da takvim de iklim de futbolun kalitesini düşürmedi. Neden?
Katar 2022 muvaffakiyetinin 4 nedeni
1- Teknoloji mükemmeli statlardaki dev klimalar futbolun oynandığı alanda farklı bir iklim oluşturdu. Bu iklim Haziran-Temmuz devrinde bir Avrupa ülkesinden bile daha serindi.
2- Sezonun şimdi üçte birlik bir kısmına denk geldi kupa. Futbolcular daha fit ve daha az yorulmuş olarak geldi. Dönem sonu Dünya kupalarına futbolcular fizikî ve mental olarak yorgun gidiyordu.
3- Messi ve Ronaldo üzere iki harika starın son dansı olması nedeniyle futbolseverlerin başka bir motivasyonu vardı.
4- Bu kupayı önyargılara karşın başarılı kılan en kıymetli faktör 220 milyar dolarlık bir bütçeydi. Görüldüğü üzere bu faktör devasa bir faktör.
Çin’in Olimpiyat bütçesinin 5.5 katı
Dünyaya kendini sunmak için olimpiyatı bir fırsat olarak gören ve bu uğurda para hesabı yapmayan Çin bile 2008 Pekin Olimpiyat Oyunları için 40 milyar dolar harcadı. Olimpiyat ki Dünya Kupası’na nazaran çok daha büyük bir tertip. Ve Katar, Çin’in bile 5.5 katı fazla para harcadı.
Gaz ve petrolden yıllık 100 milyar dolar
Çünkü Katar, bir futbol ülkesi değildi. Katar, milyonlarca insanı ağırlayacak destinasyonlara sahip değildi. Bu yüzden adeta baştan inşa ettiler ülkelerini. Toplam gelirlerinin yüzde 70’i gaz ve petrole dayanan ülkenin bu kalemlerdeki yıllık geliri 100 milyar dolara yakın. Bu sene bilhassa üçüncü çeyrekte dünya piyasalarındaki yükseliş sayesinde gelir çok yükseldi ve böylelikle Katar, kelam konusu periyot için 8.1 milyar dolar bütçe fazlası verdi! 2 milyon 600 bin civarında bir nüfusu olan Katar’ın kişi başına düşen ulusal geliri 83 bin dolar.
220 milyarı veren ‘bişt’i de giydirir
220 milyar dolarlık bir harcamayla elbette tertip olarak kupanın başarılı geçmesi kaçınılmazdı. Aksi halde sürpriz olurdu. Bu kadar devasa bütçeyle çölde değil Dünya Kupası gerçekleştirmek, serap bile yaratılabilirdi! Otoriter idarelerle daha daha yeterli anlaştığını itiraf eden FIFA idaresi, istediği her şeyi yaptırdı. Bunun karşılığında da Messi’nin Katar bişt’iyle (geleneksel cüppe giysisi) kupayı kaldırması sağlandı!
Bu ortada Messi, istese de bişt’i giymeyi reddedemezdi. Zira Katar, PSG’den de onun işvereni. Zati gerek Altın Top’u alırken gerek kupayı almaya gelirken pıra o denli bir sarılması vardı ki… Bu Messi’nin “Ben ulusal formamın üzerine bişt’i giymem” demesi beklenemezdi.
Katar’a karşı çıkanlar 4 temel nedeni
Katar’a karşı olanların 4 temel münasebeti vardı:
1- Katar bir futbol ülkesi değil. Bu tertibi hak edecek futbol kültürüne sahip değil.
2- Kupaya hazırlık için yapılan inşaatlarda binlerce göçmen emekçi öldü. Batı medyasına nazaran meyyit sayısı 9 bin ile 36 bin ortasında değişiyor. Katar’ın kabul ettiği sayılarsa değil binler, 100 kişiyi dahi bulmuyor. Milletlerarası insan hakları örgütleri, sahiden kabul edilerek, mağdur ailelerine tazminatlar ödenmesini istedi, istiyor.
3- Katar, hayat kültürüni ve farklı cinsiyetlerin eşitliğini kabul etmiyor. Alkol tüketimine yasak getirirken, LGBTIQ olarak tanımlanan lezbiyen, gay, biseksüel, transseksüel, interseks ve queer üzere farklı cinsel tercihlere sahip insanları reddediyor.
4- Dünya Kupası’nı düzenleme hakkını kazanırken, rüşvet vermekle itham ediliyor. FBI’ın FIFA’ya yaptığı ve günün sonunda Sepp Blater’ın koltuğundan olduğu operasyonda da bu argümanlar ortaya atıldı. Dünya Kupası öncesi Netflix’in yayınladığı belgesel de yeniden bu ithamları ele aldı.
Peki 1934, 1954, 1978 ve 2018
Bu karşı argümanlar Katar’a Dünya Kupası verilmemesine kâfi de artar bile. Bu itirazları lisana getirenlere söylenecek bir kelam yok. Burada şerh düşülecek nokta Batı dünyasının iki yüzlü tavrı.
Evet, Katar bu Dünya Kupası’nı hak etmedi. Düzgün ancak…
-2018’de Rusya da hak etmedi. Az evvel örnek verdiğimiz Çin de Olimpiyatları hak etmiyor; insan hakları çıtasını ortaya koyduğumuzda.
-1978’de Arjantin’deki diktatörlüğü adeta ödüllendirerek kupayı buraya veren de FIFA’ydı!
-Daha gerilere gidersek; 1934 faşist İtalya’da, 1954 de 2. Dünya Savaşı’nda dünyaya kan kusturan Almanya’ya verildi!
-1986 Meksika’da Maradona şampiyon olurken isyan da etmişti. Zira kupa Meksika’nın yakıcı öğle güneşi altında oynanıyordu, Batı Avrupa keyifli bir saatte izlesin diye. Aslında Meksika’da da klimalı statlar lazımdı!
-Yakın zaman… Geniş halk bölümlerinin yoksullukla cebelleştiği Brezilya’da sokak aksiyonlarına karşın FIFA’nın kupası 2014’te orada düzenlendi.
Batı da Katar’dan daha pak değil
Topyekün bakarsak, Ortadoğu’yu, Afrika’yı ve Latin Amerika’yı hem ekonomik olarak sömüren hem siyasal olarak daima dizayn eden Batı dünyasının da Dünya Kupası düzenlemeye hakkı yok. Özetle, dürüstlük ve tutarlılık ismine Katar için öne sürülen tüm karşı argümanlar esasen ‘demokratik Batı’ için de pekala geçerli. Sarraf terazisini ortaya koyarsak, kupaya konut sahibi bulamayız. Ben elbette her şeye rağmen bu terazinin ortaya konulmasını isterim. Daha uygun bir dünya isteyenler, ayrımsız spor tertiplerine konut sahipliği yapan her ülkeyi bu açıdan yargılamalı ve onları mümkün mertebe daha uygun bir çizgiye zorlamalıdır.
Futbol Katar için stratejik araç
Tekrar Katar’ın 2022 için harcadığı 220 milyar doların sırrına dönelim. Bu Konya’dan küçük ülke, neden bu kadar parayı bir futbol turnuvasına harcar? Yalnızca “Biz bu işi yaparız” başı mı? Hayır, bu kadar kolay bir ego işi değil bu. Futbol, Katar’ın doğalgaz ve petrol dışında masaya koyduğu yeni jenerasyon ürün! Katar, futbolu stratejik bir araç olarak görüyor. Son 20 yılın bir stratejisi bu. Katar, futbol sayesinde kendisine bir memleketler arası yeni kalkan oluşturuyor.
Yıldız transferler, kulüp almalar
Bu strateji mesleğinin sonuna gelen yıldız futbolculara yüksek paralar ödeyerek ülkeye getirmekle başladı, Avrupa’da futbol kulüpleri satın alarak devam etti. Dünya Kupası da elde edilen futbol gücünün ilanından öbür bir şey değildir.
Katar kupayla siyasi krizi bitirdi
ABD’li politik ve güvenlik risk analistlerinden Diego Maloney de bu noktaya dikkat çekiyor. Maloney, futbolun artık jeopolitik bir değere sahip olduğunu söylüyor. Dev altyapı projeleri ve yenilikçi güneş gücüne dayalı projelerle ülkenin kendini yine yarattığını kaydederken, terör örgütlerini desteklediği savıyla komşularıyla bozulan bağlarının tekrar onarılmasına da bir kanal yarattığını kaydediyor. Kupa sayesinde ülkenin iş kanunlarını da dış yatırım için liberalleştirdiğini anlatan Maloney, “Katar böylelikle bedelli bir ticaret ve güvenlik ortağı haline geldi” diyor.
Yapay zekâya da yatırım yapıyor
Peki Katar, kupa için yaptığı statları ve yan tesisleri ne yapacak? Bunları kullanacak bir futbol oluşumuna sahip değil. Ülke bu tesislerin büyük kısmını da ticari merkezler olarak kullanmak için dönüştürecek. Planlamalar buna nazaran yapılmış durumda. Katar, futbol kadar, yapay zekânın geleceğine de çok büyük yatırımlar yapıyor, bunu da not düşelim. Sonuç prestijiyle futbol Katar için asla yalnızca futbol değildir. Futbol, Katar’ın yeni petrolü ve doğalgazıdır. Lionel Messi Dünya Kupası’nı, Katar da Dünya futbolunu kazandı!
