KENAN BAŞARAN
2024 Avrupa Futbol Şampiyonası (Euro 2024) küme elemelerinde Türkiye A Ulusal Futbol Kadrosu, Bursa’da bu akşam Hırvatistan’ı ağırlıyor. Kazanır veyaya kaybederiz, problem bu değil. Problem, maç öncesi düzenlenen basın toplantısında Hırvat teknik adamın bizim skorla kısa vadede düzeletmeyeceğimiz temel bir sorunu yüzümüze vurması.
Dalic: Türkiye kendisine sorsun sebebini
90’ların başında kurulan Hırvatistan, 1998’de Dünya Kupası’nda üçüncü oldu. 2018 Dünya Kupası’nın finalisti, 2022 Dünya Kupası’nın da üçüncüsü Hırvatistan Ulusal Grubu Teknik Yöneticisi Zlatko Daliç, “Biz, 3,5 milyonluk bir ülkeyiz, siz 80 milyon nüfusa sahipsiniz. Sizde daha kolay yeni oyuncu çıkabilir ama 3,5 milyonluk ülkede her an kaliteli oyuncu çıkması biraz daha sıkıntı. Bursa 3 milyonluk bir kent biz ülke olarak 3.5 milyonuz. Biz Dünya Kupası’nda 3’üncü olduk. Nasıl olduğumuzu siz kendinize sorun?” dedi.
Aslında yetiştirme ve sürdürülebilir muvaffakiyet konusundaki soruları yıllardır soruyoruz kendimize. Karşılıkları da biliyoruz. Temel problemimiz tahlilleri ısrarlı bir biçimde hayata geçirecek ve gerisinde durabilecek sistematik bir irade. Mevcut iradeler likayatsiz, bir yerlere angaje, özerkliğini yitirmiş ve üreterek ülkeyi sevme kültüründen uzak hamaset başına sahip olduğu için başaramıyoruz.
Örnek alacağımız yeni bir model yok
Dalic, başarısızlığımızı kendimize sormamız gerektiğini söylese de biz tekrar de evvel Hırvatlar’ın muvaffakiyetinin sırlarının peşinde koşacağız. Fakat çok şaşırıcağız! Zira karşımıza alkışlanacak bir model çıkmayacak! Yani bir orta manşetleri süsleyen bir ‘Belçika modeli’ yok yahut Fransa’nın ‘banliyoda yaşayan göçmenler’in keşfine dayanan sistemi de… Tersine Hırvatistan, devlet takviyesinden ve özel dal yatırımından mahrum olduğu halde başarılı.
Hırvat akademisyen Ivan Tomic, futbol sayesinde ülkenin turizminin geliştiğin vurgularken, buna rağmen siyaset ve özel bölümün oyuna yatırım yapmadığını lisana getiriyor.
Hırvatlar’ın tesis ve statları çok eski
Tomic, Hırvatistan’ın birinci cumhurbaşkanı olan Franjo Tudjman’ın yalnızca futbolu milletlerarası alanda kabul görmenin bir aracı olarak gördüğünü fakat sonrasında siyasetin futbola takviye konusunda çok ilgisiz olduğunu söylüyor. Tomic, Dinamo Zagrep hariç, kulüplerin hem altyapısının hem de genel mali durummlarının makûs olduğunu kaydediyor. Bu nedenle de genç yeteneklerini erken elden çıkarmak zorunda olduklurını vurguluyor. Ülkenin en büyük stadı Maksimir’in en son 1990’da yenilendiğine dikkat çeken Tomic, futbolun ülkenin iktisadının ve sanayisinin önünde olmasına karşın gerekli yatırımı alamadığını anlatıyor.
Hırvatistan’ın yeni stratejiye muhtaçlığı var
Tomic, Hırvat futbolunun altyapı tesislerinin yanı sıra liginin de Avrupa’nın gerisinde olduğunu ve az ilgi gördüğünü vurgularken, bunun da yayın gelirlerinin düşük kalmasına neden olduğunu söylüyor. Hırvatistan’da sporun Yugoslavya devrinden kalan bir anlayış sayasinde okullara dayandığını hatırlatırken, devletin yatırım içeren bir strajiyle yeni bir yaklaşım getirmesinin kaide olduğunu da vurgluyor. Tomic’in sözlerine de baktığımızda Hırvat futbolunun muvaffakiyetinin dayandığı yeni bir model falan yok. Ülke Yugoslav mirasını yiyor.
Nüfusa nazaran Olimpiyat’ta üçüncü
1990’da Yugoslavya trajik bir biçimde dağıldı. Çok kanlı bir savaş yaşandı Balkan coğrafyasında. En büyük trajediyi de Boşnaklar yaşadı. Öteki yandan dağılma sonrası bocalasalar da Hırvatistan, Sırbistan, Bosna Hersek başta olmak üzere eski sosyalist Yugosvlavya bileşeni ülkeler, kısa müddette toparlandı. Zira Yugoslav sportif kültürü bir defa coğrafyanın genlerine ayrımsız işlemiş durumda.
Hırvatistan özeline dönersek… Bu ülkeyi yalnızca futbol üzerinden tanımlamak büyük yanlış olur. 2020 Yaz Olimpiyat Oyunları madalya sıralamasında 3 altın, 3 gümüş ve 2 bronzla; toplam 8 madalya ile 26. oldular. Türkiye ise 2 altın, 2 gümüş ve 9 bronzla 35. sırada yer aldı. Nüfus yoğunluğuna nazaran bir hesap yapılsa aramızdaki fark çok daha büyüyor.
Hırvatlar’ın spordaki muvaffakiyetinin sırları
Nitekim 2016 Yaz Olimpiyatları için bu türlü bir hesap yapıldı. Hırvatlar, Rio’da 5 altın, 3 gümüş ve 2 bronzla toplam 10 madalya aldı ve oyunları 17. bitirdi. Nüfusa oranlayarak yapılan sıralamadaysa üçüncü oldular!Croatiaweek haber sitesinin bu manada çok hoş bir benzetmesi var: Hırvatistan, yükünün üzerinde yumruk atabilen bir ülke. Pekala bunu nasıl başarıyor? Yugoslav sportif kültürünün ayrıntılarıyla:
-Genetik
-Kaliteli Antrenörlük
-Tutku
-Kültür
-Yurtseverlik
Jozak’a nazaran genetik fakat bir de çok çalışmak
Bu ayrıntılı tarifleri Hırvatistan’ın eski futbol federasyonu lideri Romeo Jozak veriyor. Doktora sahibi olan ve Dinamo Zagreb’in gençlik akademisinde de misyon almış bir isim olan Jozak, Balkanlar’daki insanların genetik yapısının doğuştan spora yatkın olduğunu söylüyor. Bunun, soyut, tanımlanamaz bir etken olduğunu kaydeden Jozak, “Bu özelliği şişeleyip satmanın yolunu bulsaydık dünyanın en çok araranın eseri bu olurdu” diyor. Jozak, üst seviye bir kaliteye sahip antrenörlerin ham yetenekleri seçkin bir düzeye taşıma başarısı göstermesinin de Hırvatlar’ın muvaffakiyetindeki bir başka değerli etmen olduğunu vurgluyor. Futbol, basketbol, hentbol, su topu, kayak ve teniste bunun yansımasını daha fazla gördüklerini de kaydediyor.
En büyük faktör kök salmış tutku
Türkiye’de spora büyük bir tutkuyla bağlı olduğumuz söylenir fakat bu esasen futboladır. Ve ayrıyeten da muvaffakiyetle paralel bir tutkudur. Jozak’ın Hırvatlar’da var olduğunu söylediği tutkunun yelpazesiyse çok daha geniş ve yalnızca kazanmaya endeksli değil. Jozak, Hırvat insanında derinden kök salmış olan bir spor tutkusu ve sevgisi var. Bu her şeyi birbirine bağlayan kısımdır. Rekabet ederken en görünür biçimde tabir edebileceğimiz şey ülke sevgisidir” diyor. Eski ulusal futbolcu Igor Stimac da başarıda sporun ülke açısından taşıdığı değere dikkat çekiyor: “Farklı sporlarla dünyaya var olduğumuzu gösterme bahtı buluyoruz. Atletlerimiz bizim için en güzel elçilerdir.”
Yıldızları keşfedip kaptırmamak lazım
Konuya daraltıp futbol özeline gelelim: 3.5 milyonluk Hırvatistan, 80 milyonu aşkın Türkiye’ye nazaran neden daha başarılı? Tekrar Jozak’a kulak verelim:
-Yugoslavya tarihindeki her büyük kadronun çekirdeğini Hırvatlar oluşturdu.Boban, Stimac, Prosinecki ve Suker üzere…
-Genetik, antrenörlük, tutku ve yurt sevgisi dışında ayrıyeten çok çalışmak.
-İster Hırvatistan’da ister dünya çapındaki Hırvat diasporasında büyük futbolcu potansiyeli taşıyan gençleri kaçırmamak.
-Oyuncuları erken keşfetmek ve sonra da onları uygun formda geliştirecek sportif altyapı eğitimi vermek. Antrenörlerin anahtar rolü de bu noktadadır.
En çok Hırvatlar Batı’da eğitim aldılar
Hırvatistan’ın muvaffakiyetini komşusu Bosna Hersek’in futbol federasyonu lideri olan ve geçen yıl hayata veda eden Ivica Osim de Yugoslavya ile açıklıyor: “Eski Yugoslavya devletleri içinde en fazla Hırvat oyuncular Batı’ya gitti. Hırvatlar, başkalarından daha maharetliydi. Hırvatistan Teknik Yöneticisi Zlatko Dalic’in sıkça söz ettiği üzere, mütevazılık, yıldız hastalığına yakalanmamak açısından bölgemizde büyük ehemmiyet taşıyor.”
Savaşın çocuklarının muvaffakiyete etkisi
Hırvat futbolunu dünya tepesine iki jenerasyon taşıdı. 98 Dünya üçüncüsü yapan jenerasyon Suker, Boban, Stimac ve Prosinecki’liydi. 2918 ve 2022’deki dereceleri getiren ikinci altın kuşak de Modric, Rakitic, Mandzukic, Presic, Kovacic, Kalinic, Kramaric, Brozovic, Corluka, Lovren ve Srna üzere çok geniş oyuncu kümesini içeriyor. Birinci jenerasyon eski Yugoslav ekolünden geliyor. Dağılan birleşik bir üleden homojen küçük bir ülkenin kuruluşunda futbol oynayan bir kuşak. İkinci nesilin çocukluğu savaşın izlerini ve zorluklarını taşıyor. İki jenerasyon için de savaşın yarattığı şartlar, tahminen de başarıyı mecbur kılan bir motivasyondu; kurtuluş için.
Başarıyı güce ve paraya çevirmiyorlar
Milli kadrosu 2017’den beri Zlatko Dalic yönetiyor. Onun getirdiği ikincilik ve üçüncülük, federasyonun lideri olan eski efsane Davor Suker tarafından gerek ülke içinde gerekse dışında çok fazla bir ‘pazarlama’ ögesi olarak kullanılmıyor. Elde edilen muvaffakiyetler güya işin tabiatında olması gereken bir şeymiş üzere yaklaşıyor. Bu türlü bir muvaffakiyetin bizim federasyon liderlerince nasıl bir maddi ve manevi çıkara tahvil edilebileceğini iddia etmekte zorlanmayız!
Hırvatlar da mirasyediliği bitirmeli
İşin özeti; Türkiye, Hırvatistan’a bakarak sihirli bir model aramasın. Hırvatlar, eski sosyalist bir devletin vaktinde çok güzel ektiği tohumların sayesinde hâlâ daha eser alabiliyor. Fakat uzmanların da belirttiği üzere bu mirasyedilikle de bir yere kadar gidilebilir. Futbola startejik bir yaklaşımla yatırım yapılması kural. Halihazırda ülke nüfusunun yaklaşık yüzde 3’ünün futbolcu lisansına sahip olması ve okul sporlarının gücü sayesinde tabanda bir doğallaşmış atlet yetiştirme kültürü var.
Türkiye, muvaffakiyet için ne yapmalı?
Türkiye’nin Hırvatlar’a bakıp soracağı temel soru şudur: Maddi olarak büyük kaynaklar aktarılan, altyapısından üstyapısına kadar tesisleri yenilenen, bir çok avantaj sağlanan, yayın ve sponsorluk gelirleri de çok yüksek olan futbolumuz neden sürdürülebilir bir muvaffakiyet çizgisine kavuşmuyor? Bu soruyla dersimizi çalışmaya başlamalıyız. Yanıt da şuraya çıkacaktır:
-Antrenöründen TFF Lideri’ne kadar liyakatli yöneticiler
-Özerklik alanının korunması, siyasi müdahaleye müsaade verilmemesi
-Kulüplerin mali ve idari açıdan kayrılmadan sıkı biçimde denetlenmesi
-Demokratik bir futbol ortamı sağlanması
-Futbolun tüm kurumlarının bağımsız biçimde karar alabilmesi
-Oyuna olan güvensizliğin ortadan kaldırılması için şeffaflığın sağlanması
-Gücün ve lobilerin değil her kadamede hukukun gücünün hakim kılınması.
